Betere dierstudies dankzij systematisch literatuuronderzoek Systematic reviews versterken 3V-principes

23 mei 2017

Toepassing van systematisch literatuuronderzoek (systematic reviews) kan de kwaliteit van proefdieronderzoek verbeteren. Deze methode is daarmee een krachtige aanvulling op het beleid van vervanging, vermindering en verfijning van dierproeven (3V-principes). Dit betoogt onderzoeker Judith van Luijk van het Radboudumc in haar proefschrift over verantwoord proefdiergebruik, waarmee zij op 24 mei promoveert.

Dieronderzoek is belangrijk voor het vertalen van ontdekkingen uit het laboratorium naar veilige medische toepassingen voor mens en dier. Desondanks is het gebruik van dieren voor onderzoek altijd omstreden geweest. Eind jaren vijftig van de vorige eeuw ontstonden de eerste internationale richtlijnen om verantwoord gebruik van proefdieren te bevorderen. Sindsdien is het principe van vervanging, vermindering en verfijning (3V-principe) van dierproeven een centraal thema in de proefdierkunde.
 
Verantwoord gebruik
Judith van Luijk onderzocht in hoeverre het 3V-principe daadwerkelijk bijdraagt aan verantwoord proefdiergebruik en de wetenschappelijke kwaliteit van proefdieronderzoek in Nederland. Zij ondervroeg hiervoor onderzoekers, proefdierdeskundigen en leden van dierexperimentencommissies van twintig verschillende onderzoeksinstellingen in Nederland. Uit haar inventarisatie bleek dat de 3V-principes goed bekend zijn, maar dat het in de praktijk vaak ontbreekt aan vaardigheden en middelen om deze principes toe te passen. Judith van Luijk: ‘Ondanks dat de principes van 3V al sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw verankerd zijn in de proefdierwetgeving, blijft de implementatie ervan hangen. Er zijn andere strategieën nodig om verantwoord diergebruik te waarborgen.”
 
Systematic review
Van Luijk bepleit om, naar voorbeeld van het mensgebonden onderzoek, de methode van systematic reviews meer toe te passen in dieronderzoek. In het mensgebonden onderzoek heeft deze aanpak veel methodologische tekortkomingen aan het licht gebracht. Hierdoor is er meer aandacht gekomen voor de kwaliteit van klinisch onderzoek. Van Luijk: “Met een systematic review wordt op transparante wijze de literatuur van eerder uitgevoerde studies geanalyseerd om zo tot nieuwe inzichten te komen, zonder hiervoor nieuwe dierproeven te hoeven doen. Het is een goed voorbeeld van een proefdiervrije innovatie. Dit sluit ook goed aan bij de doelstelling van de staatssecretaris van Economische Zaken dat Nederland in 2025 wereldleider is in proefdiervrije innovaties. ”
 
Beperkingen
In haar proefschrift beschrijft Van Luijk 91 verschillende systematic reviews van proefdieronderzoek en komt zo op een aantal beperkingen die de methode nu in de praktijk heeft. De kwaliteit van de rapportage van veel dierstudies is matig, wat een goede vergelijking van studies lastig maakt. Ook zijn negatieve onderzoeksresultaten in de wetenschappelijke literatuur ondervertegenwoordigd. Daarnaast missen veel onderzoekers vaardigheden om systematisch literatuuronderzoek goed uit te voeren. Hiervoor ontwikkelde zij binnen haar onderzoeksgroep SYRCLE onderwijsprogramma’s die inmiddels landelijk en internationaal succesvol worden aangeboden.
 
Kwaliteit en vertaalbaarheid naar de mens
Met het onderwijs wil Judith van Luijk in de eerste plaats bereiken dat de kwaliteit van dieronderzoek omhoog gaat: “Preklinische dierstudies worden nog te vaak op wetenschappelijk onverantwoorde wijze uitgevoerd. Hierdoor zijn niet alleen de dieren voor niets gebruikt, maar het kan ook leiden tot verkeerde aannames, met als gevolg dat patiënten onnodig kunnen worden blootgesteld aan nieuwe behandelmethoden die niet werken , of schadelijk kunnen zijn. Bij het opzetten van dierstudies zou dus niet alleen nagedacht moeten worden over voorkomen van ongerief bij de dieren, maar ook de verwachte wetenschappelijke waarde. Systematic reviews kunnen een belangrijke rol spelen in het in kaart brengen van deze waarde.”

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen