Prototype nieuwe klasse van medicijnen tegen malaria ontdekt

Nieuws Prototype nieuwe klasse van medicijnen tegen malaria ontdekt

13 december 2013

Een internationale onderzoeksgroep heeft een compleet nieuw middel ontdekt dat bijzonder effectief is tegen malaria. In Nature melden de onderzoekers dat het middel een essentieel onderdeel in de stofwisseling van de parasiet verstoort en zo alle stadia van vermenigvuldiging kan blokkeren. De onderzoeksgroep, met wetenschappers van het BPRC in Rijswijk en TropIQ Health Sciences in Nijmegen (spin-off Radboudumc), verwacht dat de ontdekking snel kan leiden tot nieuwe medicijnen.

Een lastige gast

De malariaparasiet is een lastige gast. Zodra hij via een muggenbeet het menselijk lichaam binnendringt, gaat hij via de bloedbaan naar de lever. Daar vermenigvuldigt hij zich in de levercellen, die na enige tijd openbarsten. Zo komen de parasieten weer in de bloedbaan, waar ze dan de kenmerkende ziekteverschijnselen van malaria veroorzaken. Soms worden parasieten door de beet van een mug weer uit het mensenbloed gezogen, waardoor die mug weer andere mensen kan infecteren. Zo houdt de ziekte zichzelf in stand.

Er zijn diverse medicijnen tegen malaria, maar vroeg of laat worden parasieten daar resistent voor. Robert Sauerwein, hoogleraar Medische Parasitologie aan het Radboudumc: “Ook tegen artemisinine, het beste medicijn tegen malaria dat we op dit moment hebben, is onlangs resistentie geconstateerd. Dat betekent dat we nu geen middelen meer hebben waarvoor de parasiet niet resistent is. Alleen al daarom is de ontdekking van deze geheel nieuwe klasse aan medicijnen erg belangrijk.”

Bijzonder effectief

De bestrijding van de malariaparasiet is vanwege de ingewikkelde levensloop tamelijk complex. Het zou mooi zijn wanneer de parasiet in elke fase van zijn ontwikkeling met een en hetzelfde middel aangepakt kan worden. Zo’n middel zou de parasiet niet alleen moeten bestrijden direct na het binnendringen van het lichaam (preventie), maar ook na het verlaten van de lever (therapie) en bij de overdracht van de mens naar de mug (transmissie).

Dat is precies wat het nieuw ontdekte middel doet, schrijft de internationale onderzoeksgroep, waarvan ook het Biomedical Primate Research Centre (BPRC) in Rijswijk en Nijmeegse malariaonderzoekers deel uitmaken. Koen Dechering, algemeen directeur van TropIQ Health Sciences, spin-off van het Radboudumc: “Het gaat om imidazopyrazines, een nieuwe klasse van geneesmiddelen. Het middel werkt erg goed in muizen met malaria, maar ook in bloedtesten. Daarnaast hebben Anne-Marie Zeeman en Clemens Kocken van het BPRC bij hogere dieren aangetoond dat het middel ook in de lever werkt. Het middel blokkeert de vermenigvuldiging van parasieten in elke fase van ontwikkeling. Imidazopyrazines zijn dus niet alleen geschikt voor de preventie van malaria, maar ook voor de behandeling en het blokkeren van de overdracht van mens naar mug.”

Logistieke chaos

Waarom is het nieuwe middel zo effectief? Sauerwein: “Onder leiding van Amerikaanse wetenschappers heeft de groep op genetisch, chemisch en biochemisch niveau aangetoond dat de imidazopyrazines het enzym PI(4)K remmen. Dit enzym speelt een essentiële rol bij het vervoer van allerlei stoffen in de parasiet. Het blokkeren van PI(4)K stuurt de logistiek die de eencellige parasiet nodig heeft om zich te vermenigvuldigen compleet in de war. Daarmee legt dit onderzoek, waarin wij het blokkeren van de transmissie hebben getest, een tot nog toe onbekende zwakke plek van de parasiet bloot.”

Die zwakke plek biedt goede perspectieven voor het ontwikkelen van totaal nieuwe malariamiddelen en het onderzoeksteam verwacht dat dit ook snel zal gaan plaatsvinden.