Manke parasiet beschermt muis tegen malaria

Nieuws Manke parasiet beschermt muis tegen malaria

10 juni 2013

Malariaparasieten kunnen geen malaria meer veroorzaken als er gericht enkele genen worden uitgeschakeld. Zulke ‘manke’ parasieten vormen een ideaal vaccin. Ze beschermen tegen malaria zonder het te veroorzaken. Ivo Ploemen van het UMC St Radboud promoveert vandaag op onderzoek naar de werking van het vaccin bij muizen. De goede resultaten maken nieuwsgierig naar vervolgonderzoek bij de mens.

Een vaccin dat bescherming biedt tegen de malariaparasiet is hard nodig: jaarlijks worden 250 tot 450 miljoen mensen ziek van de malariaparasiet en overlijden er ongeveer 750.000 mensen, voornamelijk jonge kinderen in Afrika.

Prik met parasieten

Ondanks veel wetenschappelijk onderzoek is er nog steeds geen goed werkend vaccin tegen de ziekte ontwikkeld. De enige strategie die tot dusver bij de mens werkt, is inenting met levende malariaparasieten. Maar die parasieten mogen natuurlijk geen malaria veroorzaken. Dat is in principe op twee verschillende manieren te regelen.

Ivo Ploemen, die op 10 juni aan het UMC St Radboud promoveert op malariaonderzoek: “Je kunt de parasieten bijvoorbeeld bestralen, zodat deze geen ziekteverschijnselen meer kunnen veroorzaken. Het is ook mogelijk om de parasieten na de injectie weer snel op te ruimen met medicijnen tegen malaria. Met de onschadelijk gemaakte parasieten is op beide manieren een langdurige bescherming tegen malaria op te wekken.”

Uitgeschakelde genen

Aan beide manieren kleven nog te veel nadelen om ze op grote schaal in de praktijk toe te passen. Het is bijvoorbeeld vrijwel ondoenlijk om met zekerheid vast te stellen dat geen enkele parasiet na bestraling nog malaria kan veroorzaken. Dat bracht de onderzoekers ertoe een andere methode te onderzoeken, die gerichter en betrouwbaarder is in te zetten. Ploemen: “Met genetische modificatie kun je heel selectief bepaalde genen uit de malariaparasiet verwijderen. Dat is precies wat we hebben gedaan met subsidie van Top Institute Pharma en in samenwerking met de Universiteit Leiden en het Amerikaanse bedrijf Sanaria. Als je die genen verwijdert, kan de parasiet zich niet meer ontwikkelen tot het stadium waarin de gevreesde ziekte ontstaat. De parasiet valt als het ware om, voordat hij de kans krijgt malaria te veroorzaken.”

Muizenmalaria

Uit onderzoek dat Ploemen heeft uitgevoerd bij muizen, blijkt dat de gemodificeerde parasieten (GAP) veilig te gebruiken zijn. “Een lage dosis GAP parasieten zorgt voor een langdurige bescherming tegen malaria in muizen”, zegt Ploemen, die hoopt dat de GAP’s gaan zorgen voor een doorbraak in de vaccinontwikkeling. “Vervolgonderzoek staat op stapel, want alleen dat kan uitwijzen of injectie van genetisch gemodificeerde parasieten ook bij de mens een veilige en volledige bescherming kan opwekken tegen malaria.”