TropIQ zoekt naar nieuwe malariamedicijnen

Nieuws TropIQ zoekt naar nieuwe malariamedicijnen

25 januari 2012

TropIQ Health Sciences, een spin-off bedrijf van het UMC St Radboud, zoekt naar geneesmiddelen die de overdracht van de malariaparasiet van mens op mug tegengaan. Het bedrijf, dat werkt in een markt voor malariaonderzoek en -ontwikkeling met een jaarlijkse omvang van 800 miljoen euro, wordt donderdag 26 januari in de ‘muggenfabriek’ van het UMC St Radboud officieel geopend door Annemieke Traag, gedeputeerde Economische Zaken/Innovatie van de provincie Gelderland.

Malaria maakt elk jaar 250 miljoen mensen ziek. Ongeveer een miljoen mensen overlijdt aan de ziekte, voor het merendeel kinderen onder de vijf jaar. De huidige geneesmiddelen behandelen de symptomen van malaria in de mens, maar voorkomen niet dat de dodelijke ziekte zich verder verspreidt. Voor het blokkeren van die verspreiding en het op termijn uitroeien van malaria is een nieuw type geneesmiddel nodig, een geneesmiddel dat de overdracht van de malariaparasiet van de mens naar de mug voorkomt. De zoektocht naar zo’n medicijn maakt de kern uit van TropIQ Health Sciences, een spin-off van het UMC St Radboud.

Seksuele varianten

Koen Dechering, algemeen directeur van TropIQ: “Malaria wordt verspreid door muggen, maar in zekere zin ook door de mens. Wij zoeken inderdaad naar medicijnen die de overdracht van mens naar mug kunnen blokkeren. Dat is een nieuwe manier om het probleem aan te pakken. Tot dusver zijn voornamelijk medicijnen ontwikkeld die de ziekteverschijnselen in de mens tegengaan. Wij zoeken echter naar stoffen die de transmissie van mens naar mug blokkeren. Komt de parasiet de mug niet meer in, dan kan hij ook niet meer van de mug naar de mens.”

De malariaparasiet kent een ingewikkelde levensloop. In de mens kloont de parasiet zich voortdurend, maakt de parasiet steeds genetisch identieke kopieën van zichzelf. Die kopieën veroorzaken de typerende malariaklachten. Zuigt een mug die kopieën op, dan leidt dat níet tot een besmetting. De mug raakt uitsluitend besmet als hij een speciale vorm van de malariaparasiet opzuigt, namelijk de seksuele varianten van de parasiet. Dat zijn mannetjes en vrouwtjes die eruit zien als kleine bananen. Zuigt de mug die mannetjes en vrouwtjes op, dan bevruchten die elkaar daarna in de muggenmaag. Dat leidt tot nieuwe malariaparasieten, die vervolgens naar de speekselklier van de mug verhuizen om daar bij de eerstvolgende muggensteek weer de sprong naar de mens te maken.

Anticonceptie voor de parasiet

Dechering: “Die overdracht kunnen we op twee manieren blokkeren. De eerste is door te voorkomen dat die seksuele varianten in de mens ontstaan. De tweede is door de parasitaire bevruchting in de muggenmaag te blokkeren. Eigenlijk gaat het dan om een anticonceptiemiddel voor de malariaparasiet, dat door de mens wordt geslikt. Het middel wordt dan met het menselijk bloed door de mug opgezogen om in de muggenmaag zijn werk te doen. Dit is een nieuw idee. Alle bestaande geneesmiddelen/medicijnen tegen malaria richten zich tegen de niet-seksuele stadia, tegen de parasitaire kopieën.”

De ontwikkeling van dit innovatieve concept vereist gespecialiseerde technologie. TropIQ Health Sciences heeft deze technologie in huis en kan daarmee de ontwikkeling van een geneesmiddel voor het elimineren van malaria versnellen. Daarvoor werkt TropIQ nauw samen met het UMC St Radboud. Enerzijds omdat het Radboud op het gebied van vaccinontwikkeling al heel veel specialistische kennis over malaria in huis heeft, onder andere bij de onderzoeksgroep van hoogleraar Medische Parasitologie Robert Sauerwein die als wetenschappelijk directeur ook aan TropIQ verbonden is. Anderzijds vanwege de unieke faciliteiten die al beschikbaar zijn. Zo is de grootste ‘muggenfabriek’ ter wereld in het Centraal Dierenlaboratorium van het UMC St Radboud gevestigd. Daar worden muggen en malariaparasieten onder gecontroleerde omstandigheden gekweekt en getest. Wekelijks gaat het al gauw om tienduizend muggen en miljarden parasieten. Verder wordt in Nijmegen ook malariaonderzoek bij de mens gedaan, bijvoorbeeld om het effect van nieuwe vaccins te testen.

Stoffen met potentie

Dechering, die tot voor kort als moleculair farmacoloog werkzaam was bij MSD Oss: “Wij maken gebruik van deze kennis en infrastructuur om op een industriële schaal onderzoek naar medicijnen te doen. Dat gebeurt op twee fronten. We gaan met ons technologieplatform voor farmaceuten en andere instellingen de door hen aangeleverde stoffen onderzoeken. Daarmee genereren we inkomsten die we deels gebruiken voor ons eigen onderzoek. Op dit tweede front hebben we ook interessante aanknopingspunten, omdat onderzoekers in het UMC St Radboud stoffen hebben gevonden die malaria lijken te remmen.”

De stoffen worden eerst getest in plastic schaaltjes in het lab. Dechering: “Remmen ze de vorming van de seksuele varianten van de parasiet, dan zetten we het onderzoek voort in de mug en waar nodig in de mens. Deze aanpak is erg waardevol, omdat we zo transmissie-blokkerende stoffen al in een vroege fase van medicijnontwikkeling kunnen selecteren. Daarmee verkorten we de tijd tot de marktintroductie en verlagen we de ontwikkelingskosten voor de farmaceutische industrie.”