Schimmel wordt snel resistent

Sinds de opkomst van de multiresistente schimmel Aspergillus fumigatus in 2000 neemt de resistentie snel toe. Dat schrijven medisch microbiologen van het UMC St Radboud in het blad PLoS Medicine dat vandaag verschijnt. In 2007 was al zes procent van de patiënten met een Aspergillus-longontsteking geïnfecteerd door een multiresistente variant. De eenvormige manier waarop de schimmel resistent wordt, wijst mogelijk op een rol van bestrijdingsmiddelen (fungiciden) in ons milieu.

Aspergillus is een schimmel die op veel plaatsen in het milieu voorkomt. De sporen van deze schimmel zweven door de lucht en kunnen worden ingeademd. Blijven de sporen achter in de longen van gezonde mensen, dan worden ze door het afweersysteem effectief opgeruimd. Bij mensen met een ernstig verzwakt immuunsysteem (bijvoorbeeld bij mensen met leukemie) kan de schimmel echter een ernstige longontsteking (invasieve aspergillose) veroorzaken, die zonder behandeling meestal dodelijk is.

Zes procent resistent

Invasieve aspergillose wordt in principe behandeld met azolen. Medisch microbiologen van het UMC St Radboud vonden de afgelopen jaren bij enkele patiënten een schimmel (Aspergillus fumigatus) die multiresistent was tegen azolen. Ze publiceerden die ontdekking in het New Engeland Journal of Medicine en beschreven de consequenties voor de behandeling van patiënten. De ontdekking leidde tot verder onderzoek. Wanneer is de resistentie precies ontstaan? En waardoor wordt ze veroorzaakt?

In het Radboud worden sinds 1994 schimmels bewaard van patiënten met een ernstige Aspergillus-longontsteking. Moleculair microbioloog Willem Melchers: “Aan het eind van 2007 hadden we 1912 schimmelstammen van 1219 patiënten. Die hebben we allemaal onderzocht op multiresistentie tegen azolen. Tot 2000 vonden we niets. Vanaf 2000 zien we een geleidelijke stijging met een voorlopige piek van zes procent in 2007.” Ook in schimmels uit andere Nederlandse ziekenhuizen werd multiresistentie aangetroffen. Uitbreiding van het onderzoek naar andere landen leverde eveneens positieve resultaten op. Ook daar wordt de multiresistente schimmel aangetroffen.

Schimmelbestrijding in de landbouw

 Arts-microbioloog Paul Verweij spreekt van een zorgelijke ontwikkeling: “We zien een sterke stijging van de multiresistente schimmel, die zich bovendien snel lijkt te verspreiden.” In feite kan een Aspergillus op twee manieren resistentie ontwikkelen: in de mens of in het milieu. “De kans op resistentieontwikkeling in de mens is echter klein”, zegt Verweij. “Daarvoor moet je een patiënt lange tijd met azolen behandelen, terwijl de schimmel zich in grote aantallen vermeerdert. Maar zelfs als er resistentie ontstaat, is de kans op overdracht van de ene patiënt naar de andere bijzonder klein. De mutaties die optreden in het schimmel DNA die leiden tot resistentie zijn ook heel gevarieerd. Vanuit deze hoek is de stijging van het aantal patiënten met multiresistente Aspergillus niet makkelijk te verklaren.”

Er zijn meer aanwijzingen dat de multiresistente schimmel ontstaat in het milieu. De overeenkomst in het resistentiemechanisme (dominant aanwezige mutaties in het schimmel-DNA) bij vrijwel alle gevonden schimmels wijst daar onder andere op. Mogelijk wordt de resistentie veroorzaakt door een intensief gebruik van azolen in het milieu. Behalve als bestrijdingsmiddel (fungicide) in de landbouw worden azolen gebruikt om materialen, zoals kleding en matrassen, te beschermen tegen schimmelgroei. Met subsidies van ZonMw en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit wordt momenteel verder onderzocht wat de feitelijke oorzaak is van multiresistentie en hoe patiënten die zijn geïnfecteerd met een multiresistente schimmel het beste behandeld kunnen worden.

Bekijk een interview met beide microbiologen.

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen