Enorm blindheidsgen gevonden

Nieuws Enorm blindheidsgen gevonden

31 oktober 2008

Eén verre voorouder had mutatie

Onderzoekers van het UMC St Radboud hebben in samenwerking met het Rotterdam Oogziekenhuis en de McGill Universiteit in Montreal ontdekt, dat de erfelijke oogziekte retinitis pigmentosa in circa vijf tot tien procent van de patiënten veroorzaakt wordt door een mutatie in het zogeheten EYS-gen. Hiermee zijn mutaties in EYS een belangrijke oorzaak van slechtziendheid. Het gen is het op één na grootste tot nu toe bekende menselijke gen en het grootst bekende ooggen.

Retinitis pigmentosa (RP) is de meest voorkomende oorzaak van erfelijke blindheid. Nederland telt circa vierduizend patiënten. Wereldwijd zijn er meer dan een miljoen. Aanvankelijk merken patiënten, dat zij slechter in het donker gaan zien. Vervolgens wordt het gezichtsveld steeds kleiner (kokerzien) en worden de patiënten slechtziend. Soms leidt de ziekte tot volledige blindheid.

Studies uit Spanje en Engeland met families uit Pakistan, India, China en Spanje hebben eerder aangetoond, dat het gen dat RP in deze families veroorzaakt, op chromosoom 6 ligt. Duidelijk werd toen al, dat dit nog onbekende gen vaker dan andere genen betrokken is bij RP.

Verre voorouder

De Nijmeegse onderzoekers ontwikkelden een nieuwe strategie om het gen op chromosoom 6 precies te lokaliseren. Ze gingen uit van de veronderstelling, dat de Nederlandse patiënten verre verwanten van elkaar kunnen zijn en daarmee drager van dezelfde mutatie als één gemeenschappelijke voorouder. Deze veronderstelling kan tot resultaat leiden als de gemeenschappelijke voorouder tussen de tien en 25 generaties geleden leefde. In deze benadering zijn beide ouders van patiënten gezonde dragers van de mutatie en hebben ze hem allebei aan hun kind doorgegeven. De onderzoekers gingen dus bij patiënten met RP op zoek naar identieke stukken chromosoom en vervolgens naar de oorzakelijke mutatie. Zo werd het gen binnen zes maanden gevonden, waar concurrerende onderzoeksgroepen via conventionele methodes al vele jaren op zoek waren.

Het betreft een zeer groot gen, dat sterke gelijkenis vertoont met een interessant gen in de fruitvlieg, genaamd Eyes shut/Spacemaker. Het Eyes shut/Spacemaker eiwit komt voor in de facetogen van fruitvliegen en huisvliegen. Het zorgt ervoor, dat de lichtgevoelige cellen los van elkaar liggen, vandaar de benaming Spacemaker. Daardoor kunnen ze los van elkaar functioneren. Dit eiwit komt niet voor in de facetogen van onder andere de mug en de honingbij. Vliegen kunnen mede hierdoor veel beter kleine bewegende objecten onderscheiden dan muggen of bijen.

Bijzonder aan EYS is ook de lengte van het gen: het bestaat uit maar liefst twee miljoen nucleotiden. Ter vergelijking, de gemiddelde grootte van een menselijk gen is circa tienduizend nucleotiden. EYS is net iets kleiner dan het grootste humane gen, het dystrofinegen, dat gemuteerd is bij patiënten met de ziekte van Duchenne.