Nieuwe kennis over schadelijkheid cafeïne

Nieuws Nieuwe kennis over schadelijkheid cafeïne

5 april 2007

(05-04)

Dat veel koffie drinken (meer dan vijf koppen per dag) tot hartproblemen kan leiden, daarover zijn de meeste deskundigen het wel eens. Maar nieuw is, dat ook een paar koppen per dag al schadelijk kunnen zijn voor het functioneren van het hart. Dit blijkt uit onderzoek van Niels Riksen, internist in opleiding bij het UMC St Radboud. Hij promoveert op 11 april.

Cafeïne is het opwekkende bestanddeel van koffie, thee, cola en veel moderne energiedrankjes. Over de invloed van cafeïne op processen die zich afspelen in het lichaam, is al veel bekend. Cafeïne is een adenosine-antagonist: het verhindert, dat het stofje adenosine z’n werk kan doen. Adenosine, dat het lichaam zelf kan aanmaken, zorgt onder andere voor verwijding van de bloedvaten. Dat kan met name belangrijk zijn voor het hart. Als dit, bijvoorbeeld bij grote inspanning, te weinig zuurstof krijgt, produceert het lichaam snel adenosine, waardoor de kransslagaders zich verwijden en het hart meer bloed, en dus weer meer zuurstof krijgt.

Bescherming

De hartschade als gevolg van zuurstoftekort, bijvoorbeeld tijdens een hartinfarct, blijft beperkt, wanneer de hartspier kort daarvoor ook al blootgesteld is geweest aan een zuurstoftekort. Dit beschermende mechanisme, waarin adenosine een belangrijke rol speelt, wordt preconditionering genoemd.

Riksen heeft het effect van cafeïne op de preconditionering onderzocht. Omdat het niet verantwoord is om direct de hartspier te onderzoeken, richtte hij zich op de spieren in de onderarm en vergeleek bij gezonde vrijwilligers het effect van cafeïne met het effect van een placebo. Hij toonde aan dat het beschermende effect van preconditionering volledig teniet wordt gedaan door een hoeveelheid cafeïne, die overeenkomt met twee tot vier kopjes koffie; afhankelijk van de grootte van het kopje en de sterkte van de koffie. Laboratoriumonderzoek van kleine stukjes hartspier, afkomstig van mensen die een hartoperatie ondergingen, bevestigde deze uitkomst.

Angina pectoris

Deze nieuwe kennis zou consequenties kunnen hebben voor patiënten met angina pectoris (‘pijn op de borst’). Angina pectoris is een gevolg van een tijdelijk zuurstoftekort in de hartspier en kan een voorbode zijn van een hartinfarct. Door de preconditionerende werking heeft angina pectoris mogelijk een beschermend effect op de omvang van een eventueel volgend hartinfarct. Omdat cafeïnehoudende dranken deze bescherming ondermijnen, lijkt het logisch om patiënten met angina pectoris het drinken van koffie en dergelijke af te raden. Toch vindt Riksen zo’n conclusie voorbarig. ‘Op grond van mijn resultaten zou er nu eerst een goed opgezet onderzoek onder de algemene bevolking moeten volgen. Je kunt dan vaststellen of het drinken van koffie bij angina pectoris in de praktijk inderdaad leidt tot een toename van de ernst van hartinfarcten. Op dit moment is de wetenschappelijk basis voor een advies aan deze patiënten om koffie te laten staan, nog niet sterk genoeg.’