Twee kanten van één gen

Nieuws Twee kanten van één gen

11 april 2005

Te is nooit goed. De aanwezigheid van te veel kopieën van het gen MYCN kan leiden tot neuroblastomen, een aangeboren vorm van kanker bij kinderen. Bij te weinig activiteit van dit gen kunnen slokdarmafwijkingen ontstaan en kan de groei van de hersenen achterblijven. Het verband met neuroblastomen was bekend; het gen wordt gebruikt bij de diagnostiek. De gevolgen van een tekort aan goed werkend MYCN beschrijven genetici van het UMC St Radboud in Nijmegen in het wetenschappelijk tijdschrift Nature Genetics (advance on line, 10 april). Het is bijzonder dat van één gen zowel het effect van een overmaat als van een tekort bekend is.

Eind jaren negentig ontdekte de Nijmeegse geneticus prof.dr. Han Brunner in een familie met een zeer zeldzame erfelijke ziekte een afwijking op chromosoom 2. Het syndroom in kwestie was eerder beschreven door de Amerikaanse kinderarts Feingold; daarom wordt het nu het Feingold syndroom genoemd. Kenmerkend zijn afwijkingen aan tenen en vingers, daarnaast is er ook kans op een gebrekkige aanleg van de slokdarm en de twaalfvingerige darm, en op hersenen die kleiner zijn dan normaal. De aandoening aan de slokdarm is levensbedreigend, maar gelukkig kunnen baby’s hieraan succesvol geopereerd worden.

Nu de technieken om genen te identificeren sterk verbeterd zijn, heeft dr. Hans van Bokhoven van de afdeling Antropogenetica samen met enkele collega’s kunnen aantonen dat het betreffende gen op chromosoom 2 het MYCN-gen is. Dit stond bekend als een oncogen, vanwege zijn betrokkenheid bij het ontstaan van neuroblastomen. Als de patiënt met een neuroblastoom veel kopieën van dit gen heeft, is zijn prognose ongunstig. Bij de Feingold patiënten gaat het echter niet om een overmaat gen, maar om een tekort. Door mutaties in het gen wordt er te weinig eiwit aangemaakt. Dit verklaart de achterblijvende hersengroei bij sommige patiënten. Afhankelijk van de mate van onwerkzaamheid heeft de patiënt meer of minder symptomen.

Brunner: ‘Voor Feingold patiënten is dit natuurlijk een interessante vondst. Maar wat we eigenlijk hopen, is dat we via deze weg ook meer inzicht krijgen in het ontstaan van geïsoleerde slokdarmafwijkingen, die niet samenhangen met het Feingold syndroom. Deze komen vrij veel voor, ongeveer 1 op de 3000 kinderen wordt ermee geboren. Het MYCN-gen lijkt een gevoelige schakel te zijn bij de aanleg van de slokdarm. Het zou natuurlijk fijn zijn als we deze kinderen op den duur een zware operatie kunnen besparen.’

Nog een interessante ontdekking van de Nijmeegse onderzoekers is, dat er twee vormen van het MYCN-eiwit bestaan. Naast het complete eiwit is er ook een korte versie, die de aanmaak van het complete eiwit remt en zo overproductie van het MYCN-gen voorkomt. Een soort natuurlijk feedback mechanisme dus.

Het artikel in Nature Genetics is te vinden op www.nature.com/ng.